CBS telt minder dakloze jongeren, maar opvanglocaties puilen uit

De cijfers die woensdag werden gepubliceerd door het CBS beweren dat het aantal daklozen tussen de 18 en 65 jaar begin vorig jaar 26.600 was, dat zouden er ruim vijfduizend minder zijn dan begin 2021. Onafhankelijke belangenbehartigers spreken van een ‘papieren werkelijkheid die schreeuwt om een reality check’.

Zij zien op verschillende plekken juist een toegenomen vraag om hulp van jongeren die dakloos zijn (of dreigen te worden), meer mensen op straat en spreken van wachtlijsten die langer en langer worden. Een soortgelijk signaal gaf SamenThuis2030 al af in december 2022.

Sturen in de mist
Het is onbekend hoeveel mensen in Nederland werkelijk dakloos zijn, omdat complete en betrouwbare cijfers ontbreken. Hierover zijn experts en belangenbehartigers het eens. Een aantal groepen wordt helemaal niet meegenomen in de schattingen, zoals minderjarige kinderen, vrouwen in de vrouwenopvang en mensen zonder verblijfspapieren en van 65 jaar of ouder. Het gebrek aan betrouwbare en complete informatie is een structureel punt van zorg, omdat het de bestrijding van dakloosheid bemoeilijkt. Zo is het bijvoorbeeld lastig om effectief beleid te ontwikkelen en te monitoren wanneer essentiële sturingsinformatie ontbreekt. Reductiedoelstellingen vaststellen en daadwerkelijk uitoefenen van sturing (door Rijk en gemeenten) is zonder betrouwbare cijfers bijvoorbeeld niet mogelijk. Het is als varen in de mist: op hoop van zegen.

Jongerendakloosheid
Volgens de CBS-schatting van begin 2022 blijft het aandeel jongeren in het totaal constant (19%) en neemt het absolute aantal dakloze jongeren iets af. Naast wat belangenbehartigers in de praktijk zien, valt op dat verschillende cijfers over jongerendakloosheid elkaar tegenspreken. In 2020 en 2021 lieten de cijfers van het CBS een daling zien, terwijl rond diezelfde periode een monitor van 14 centrumgemeenten aangaf dat de cijfers even hoog bleven. Het Leger des Heils signaleerde eind 2022 een verdubbeling van het aantal jongeren dat zich bij de opvang meld. Belangenbehartiger Julia Bilska: “Als we de wachtlijsten voor opvang zien groeien, weten we dat de werkelijke groep nog veel groter is. Jongeren zien zichzelf niet altijd als dakloos en je hebt heel wat moed nodig om je bij een loket te melden”.

Woningnood
De belangrijkste oorzaak voor die drukte is het gebrek aan betaalbare woningen om naar door te stromen. Hierdoor blijven dakloze mensen aangewezen op de maatschappelijke opvang en verblijven ze daar langer.

Onzichtbaarheid dakloze jongeren
De leden van SamenThuis2030 zijn bezorgd dat de meest recente schatting functioneert als een rookgordijn en zijn huiverig om hieraan (te)veel waarde toe te kennen. Belangenbehartigers vragen zich hardop af of groepen die minder zichtbaar zijn (denk bijvoorbeeld jongeren die onconventioneel wonen, arbeidsmigranten en zogenaamde ‘bankslapers’) voldoende worden meegenomen in de schatting.

In elk geval waarschuwen zij voor misplaatst optimisme over vermeende afname van dakloosheid of de suggestie dat het recent ingezette beleid zijn vruchten afwerpt. "Het eerlijke verhaal is dat we het niet weten en dat een schatting niet zorgt voor broodnodige duidelijkheid en geen recht doet aan de diversiteit van dakloze mensen en hun leefsituaties," schrijft de coalitie op haar website. Een stap in de goede richting naar 0 dakloze mensen in 2030 zou volgens SamenThuis2030 zijn als dakloosheid eindelijk behoorlijk in kaart wordt gebracht, met behulp van de ETHOS Light methode, zoals afgesproken in het Nationaal Actieplan Dakloosheid.