Hoe kunnen we jongeren beschermen tegen nepnieuws?

Niets is echter minder waar volgens de uitkomsten van het onderzoek, want jongeren zijn geneigd te vertrouwen op hun onderbuikgevoel. Als nieuws bijvoorbeeld door een bekende wordt gedeeld, kan dat voor jongeren al genoeg zijn om het te vertrouwen. Het gaat hier niet om onschuldige online verhaaltjes; nepnieuws dringt op verontrustende wijze de samenleving binnen. Denk maar eens aan de complottheorieën rondom corona of de recente ophef over het onderwijsprogramma ‘Lentekriebels’.

De online strijd in het verspreiden van echt nieuws versus nepnieuws wordt ook wel de ‘infowar’ genoemd. Het roept de vraag op wat wij als volwassenen kunnen doen om jongeren te beschermen tegen nepnieuws.

Educatie
Wellicht een wat open deur, maar we trappen hem toch in. Het belangrijkste is om jongeren bewust te maken van nepnieuws. Op de hoogte zijn van de motivatie voor het verspreiden van nepnieuws en hoe dit in zijn werk gaat, scheelt al de helft. Daarnaast is het belangrijk dat jongeren leren omgaan met de informatiestroom die dagelijks op hen afkomt. De volgende vijf vragen kunnen hen helpen om nepnieuws te herkennen:

1. Wie heeft het bericht gemaakt?
Check altijd wie het nieuwsbericht heeft gemaakt. Bestaat deze persoon echt? Is het iemand die je kunt vertrouwen?

2. Is de titel ‘clickbait’?
Oftewel: is de titel erg overdreven en vooral bedoeld om je nieuwsgierig of emotioneel te maken? Wees dan alvast op je hoede.

3. Is het een mening of een grap?
Is wat je leest een objectieve observatie of is het een mening van iemand? Is de schrijver een een expert of niet? Daarvoor moet je het hele artikel lezen en niet alleen de kop.

4. Is het nieuws op meerdere plekken online te vinden?
Is dit het enige nieuwsbericht wat je kunt vinden erover? Of komt het ook in betrouwbare bronnen terug, zoals op grote nieuwssites of websites van de overheid? Controleer ook altijd de datum, soms wordt een oud bericht opnieuw doorgestuurd.

5. Wat is de bron van het bericht?
Nepnieuws kan bijvoorbeeld beginnen met ‘Uit onderzoek blijkt dat’. Dat klinkt heel interessant, maar als de bron van het onderzoek er niet bij staat, kun je je afvragen of het klopt. Staat er wel een linkje bij; controleer die bron dan ook even goed. Is er een expert aan het woord? Wie heeft het onderzoek gedaan? Kun je de uitkomsten van het onderzoek op meerdere plekken terugvinden?

Wil je zelf in gesprek met jongeren over het ontstaan van nepnieuws en de gevolgen ervan? Online zijn verschillende programma’s te vinden die je hierbij kunnen helpen.