Wanneer de grens tussen schoolbel en luchtalarm vervaagt

Normaal gesproken is 1 september een feestelijke dag voor Oekraïense leerlingen, ouders en leraren. Kinderen komen in hun mooiste kleren naar school, overhandigen bloemen aan de leraren en er wordt een plechtige ceremonie gehouden. Dit jaar – net als de afgelopen drie jaren – werd de feestelijke muziek echter overstemd door het geluid van luchtalarmen. 

Fysiek naar school gaan is intussen een zeldzaamheid. Sinds het begin van de Russische invasie zijn meer dan 3.800 scholen beschadigd, waarvan bijna 400 volledig zijn verwoest. Voor veel kinderen betekent 'terug naar school' nu alleen nog maar dat ze vanuit hun huis, vanuit schuilkelders of vanuit het buitenland (waar hun families naartoe zijn verhuisd op zoek naar veiligheid) online les kunnen volgen.

Intussen zijn er wel al ondergrondse scholen operationeel in verschillende grote steden dicht bij de frontlinie, zoals Charkov, Zaporizja en Mykolajiv. Deze unieke scholen bieden steeds meer kinderen de mogelijkheid om fysiek lessen bij te wonen. Tegen het einde van 2025 zijn er plannen om 150 van dergelijke faciliteiten in Oekraïne te openen.

“De meerderheid van onze leerlingen komt naar school en volgt fysiek les”, vertelt salesiaan Oleh Ladnyuk, die naast militair aalmoezenier ook geschiedenisleraar is op een middelbare school in Dnipro, in het oosten van het land. "In sommige scholen worden de lessen online gegeven omdat ouders zich zorgen maken over de veiligheid van hun kinderen", vervolgt hij. "Raketten en drones vallen niet alleen 's nachts aan, maar ook overdag."

In de afgelopen jaren van overwegend online onderwijs (eerst vanwege de pandemie en daarna vanwege de oorlog) is het kennisniveau van de kinderen sterk gedaald. "Gelukkig brengen de meeste ouders hun kinderen nu naar school. Dat is niet alleen goed voor het leren, maar ook voor hun socialisatie en ontwikkeling in het algemeen.

Oleh benadrukt dat lesgeven op school voor hem enerzijds een kans is om het salesiaanse charisma in praktijk te brengen en anderzijds een kans om zijn gedachten van de oorlog af te leiden. "Het was goed om mijn leerlingen op de eerste schooldag terug te zien", knikt hij. "Ik zag ook de vreugde in hun ogen. Dat is het mooie van leraar zijn: de kans krijgen om de kinderen te ontmoeten die van je houden en van wie jij ook houdt.”

De priester voegt er bitter aan toe dat sommige leerlingen, vooral middelbare scholieren, niet naar school zijn teruggekeerd omdat ze zijn verhuisd. “Veel ouders proberen met het hele gezin te verhuizen of sturen hun oudere kinderen naar West-Europa of naar de westelijke regio's van Oekraïne", zucht hij. "Het is een trieste trend, maar ik begrijp ouders die het beste voor hun kinderen willen.”

Met het uitbreken van de oorlog zijn Oekraïense leraren niet langer alleen maar mentoren; ze proberen een voorbeeld te zijn voor de kinderen. Zo bedenken ze van alles om de leerlingen te motiveren, begeleiden ze hen naar schuilplaatsen en kalmeren ze hen tijdens alarmsituaties. “Sommige leraren zijn naar het buitenland vertrokken, maar degenen die zijn gebleven, offeren zich op voor de kinderen”, vervolgt de salesiaan. "In Oekraïne verdienen leraren niet veel. Het is erg moeilijk om onder deze omstandigheden de lesstof aan de leerlingen te onderwijzen. Toch probeer je je best te doen."

Oleh heeft een goede band met zijn leerlingen. Als hij hen historische feiten vertelt, probeert hij die altijd te linken aan de actualiteit. De jongens vragen hem vaak naar zijn werk als salesiaan en willen weten hoe hij mensen in de naburige dorpen helpt. "Soms maak ik me zorgen als ik zie dat de leerlingen moe zijn omdat ze de hele nacht niet hebben geslapen vanwege de Russische bombardementen. In zo'n situatie zou het logisch zijn om agressie te tonen, maar die zie ik niet. Ik weet niet hoe het op andere scholen is, maar hier is dat gelukkig niet het geval."

"Misschien zijn ze er gewoon aan gewend geraakt", vraagt Oleh zich luidop af. "Als tijdens een les het luchtalarm afgaat, weten alle leerlingen perfect wat ze moeten doen: ze gaan zonder chaos of paniek naar de schuilkelder. Aan de ene kant is het goed dat de kinderen en jongeren zich aan deze omstandigheden hebben aangepast, maar aan de andere kant is het triest dat ze zich aan de oorlog hebben moeten aanpassen.”